Cmentarz przy ulicy Lipowej w Lublinie
Stara i wielowyznaniowa nekropolia.
Ulica Lipowa to jedna z najważniejszych ulic w Lublinie. Stolica województwa lubelskiego oferuje nam tam dostęp do niedawno wybudowanego centrum handlowego Plaza, szereg sklepów, budynków mieszkalnych, a nawet dwa licea ogólnokształcące. To, co jednak sprawia, że ul. Lipowa jest tak popularna, to bardzo stary kompleks cmentarny. Cmentarz przy ulicy Lipowej w lublinie to przede wszystkim jedno z najstarszych miejsc pochówku we wschodniej Polsce. Powstały one w 1794 roku i od tej pory chowani tam byli ludzie różnych wyznań i różnych narodowości. Nekropolia wypełniona jest wieloma nagrobkami, które dzisiaj uznawane są za cenne dzieła sztuki. Jaka jest jednak historia tego miejsca? Dlaczego zespół cmentarzy przy ulicy lipowej w Lublinie ma tak ważną wartość historyczną i kulturową?
Historia zabytkowego cmentarza przy Lipowej w Lublinie
W 1794 roku biskup chełmski i lubelski Wojciech Skarszewski (który w późniejszych latach był arcybiskupem warszawskim i prymasem Królestwa Polskiego) postanowił wydać zezwolenie na pochówek na ziemiach dawnego klasztoru Panien Brygidek Lubelskich. Co ciekawe, z początku na cmentarzu chowane były wyłącznie szczątki, które wcześniej złożone były przy małych cmentarzykach przykościelnych. Z tego względu początkowy obszar 1,68 ha był wystarczający. Warto dodatkowo nadmienić, że razem ze szczątkami przenoszone były pomniki. Niektóre z nich zachowały się do dziś.
Z czasem jednak władze zezwoliły na „nowe” pochówki. Pierwsze oficjalne wzmianki pochodzą z 1811 roku. Z biegiem czasu władze musiały dokupić przyległe tereny i w ten sposób cmentarz przy ulicy Lipowej w Lublinie znacząco się powiększył. Z czasem zaczęto chować ludzi o innej religii i narodowości. W ten sposób w 1825 roku powstała część ewangelicko-augsburska, a 15 lat później, bo w 1840, założono także część grecko-unicką. Ta druga znana jest dziś jako część wydzielona dla cmentarza prawosławnego.
Nekropolia w XX wieku
Kolejne lata to dalszy rozwój i powolna transformacja poszczególnych obszarów cmentarza. Podczas I Wojny Światowej władze zadecydowały wykorzystać jeden z obszarów jako miejsce pochówku poległych żołnierzy. Od tamtej pory wyodrębniono specjalną część cmentarza rzymskokatolickiego, która dziś znana jest jako cmentarz wojskowo-komunalny.
Oznacza to, że w tym momencie zespół cmentarny składa się z czterech oddzielnych części. Mowa tutaj o części rzymskokatolickiej, ewangelicko-augsburskiej, prawosławnej, oraz wojskowo-komunalnej. Co ciekawe, pomimo oddzielnych partii, Lublinianie oraz lokalna ludność traktuje cmentarze przy ulicy Lipowej jako jedną nekropolię.
Znani i zasłużeni dla miasta lublinianie pochowani na cmentarzu
Na cmentarzu pochowano wiele osób zasłużonych nie tylko dla miasta, ale równiej całego regionu lubelskiego czy nawet kraju. Należy pamiętać, że oprócz bohaterów narodowych, cmentarz jest także miejscem spoczynku żołnierzy innych narodowości, którzy poświęcali się i umierali na ziemiach polskich. Mowa tutaj, między innymi, o żołnierzach Ukraińskiej Republiki Ludowej, która to w 1920 roku pomagała nam w walce z bolszewikami. Ich oddanie uwiecznione zostało w 2001 roku, kiedy to odsłonięto pomnik ukraińskich żołnierzy.
Oprócz tego, należy także pamiętać o tym, że w 2016 roku odbyło się uroczyste pochowanie kozaków dońskich, którzy również wspierali siły polskie w 1920 roku. Innymi zasłużonymi osobami, które pochowane zostały na części prawosławnej, to Jan Ziemski oraz Jan Riabinin.
Żołnierze i poeci
Jeśli chodzi o część wojskowo komunalną, to powstawały tutaj mogiły symboliczne (jak w przypadku Majora Hieronima Dekutowskiego). Oprócz tego, znajdziemy tutaj groby żołnierzy Batalionów Chłopskich (między innymi Stanisława Szaconia ps. „Pałka”), czy innych wojskowych, w tym Stefana Chrzanowskiego oraz Stanisława Ciemochowskiego. W części wojskowo-komunalnej pochowano także Józefa Czechowicza – poetę awangardowego, który był jednym z założycieli grupy poetów „Reflektor”.
W części ewangelicko-augsburskiej leżą takie osoby jak Tadeusz Czajka czy Emil Plage. Nie możemy zapomnieć o jednym z najpopularniejszych browarników lubelskich, a mianowicie Juliuszu Vetterze. Najwięcej zasłużonych znajdziemy jednak w części rzymskokatolickiej. To tam pochowani zostali Zbigniew Hołda, Maria Bechczyc-Rudnicka, Łucja Bałzukiewicz, Józek Szymański, czy ostatnimi czasy Romuald Lipko.
Zabytki cmentarza
Kompleks cmentarny oferuje nam szereg zabytków, które od 1985 roku są objęte ochroną. Komisja Ochrony Zabytków Cmentarnych dba o to, aby odrestaurowywać wszystkie obiekty, które ze względu na swoje walory historyczne bądź kulturowe otrzymały status zabytku.
Na naszą uwagę zasługują dodatkowo trzy kaplice – po jednej w części rzymskokatolickiej, prawosławnej oraz wojskowo-komunalnej. Oprócz tego, to właśnie na obszarze nekropolii postawiono pierwsze na Lubelszczyźnie Kolumbarium.
Dodatkowo pamiętajmy o wszystkich pomnikach nagrobnych autorstwa Antoniego Kurzawy, Bolesława Syrewicza i wielu innych znanych artystów. Na terenie cmentarza, a dokładniej w części prawosławnej, znajduje się także cerkiew.
Cmentarz przy Lipowej w Lublinie i coroczna kwesta
Jak wylicza Bogdan Woźny – właściciel firmy pogrzebowej z Lublina – ponad 200 nagrobków udało się do tej pory wyremontować dzięki specjalnym datkom corocznym na rzecz nekropolii. Kwesty to organizowane wsparcie, w których udział biorą najróżniejsi wolontariusze. Co roku udaje się zebrać pieniądze na remont najbardziej zniszczonych pomników – zabytków. W ostatnich latach kwesty wynosiły 60-80 tyś złotych.
